အမွတ္ (၂)တြင္
နတ္ ရွင္သူ႔ေၾကာင့္ တစ္ေရး ေမွာင့္ခဲ့ႏွင့္ အဆံုး သတ္ခဲ့ပါသည္။

ေႏွာင္ထံုးေကမင္
ေလ်ာ့ေျဖခ်င္လည္း
နတ္ရွင္သူ႔ေၾကာင့္
တစ္ေရးေမွာင့္ခဲ့
မေျဖာင့္ပ်ံ႔လြင့္
ေႏွာင္ႀကိဳး၀င့္သည္
ခုျဖင့္ ေျဖခက္သည္ တကား။ ။

မေျဖာင့္ ပ်ံ႔လြင့္တြင္ အသံေတြ မေခ်ာေတာ့သည္ကို ေတ႔ြမည္။ရတု၏ သေဘာမွာ ပိုဒ္စံုဆုိလွ်င္ သံုးပုိဒ္ ရွိရသည္။ ထုိသံုးပိုဒ္ စလံုးသည္ အခ်ီတူ အခ်တူ ျဖစ္ရပါသည္။ ထုိ႔ျပင္ ပါ၀င္ေသာ ပဒ (စာေၾကာင္း) ဦးေရလည္း မတိမ္းမယိမ္း ျဖစ္ရပါသည္။ ေခါင္းႀကီး/၀မ္းပူ/ ေျခကားေနလွ်င္ အျပစ္ဟု ယူၾကသည္။ ထုိအျပစ္ကို လြတ္ရန္အတြက္ တက္သုတ္ ႏွင္ရေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ မင္/ ခ်င္/ရွင္ဟူေသာ သံလြင္ကာ ရန္တြဲအၿပီးမွာ ေၾကာင့္/ေမွာင့္/ ေျဖာင့္ ကာရန္ တဲြ၀င္လာျခင္းက အလြန္လွသည္။ တက္သံ အလြင္ကို သက္သံ (ေအာက္ မစ္သံ)ျဖင့္ ျပန္ထိန္းလုိက္သည္။ သို႔ေသာ္ ဆက္လာေသာ လြင့္/၀င့္/ျဖင့္တုိ႔မွာ သက္သံပဲ ျဖစ္ေနျပန္သည္။အသံ နာသြားၿပီ။

ထုိ႔ထက္ ဆုိးသည္ကား ဤသို႔ ကာရန္၂ တြဲကို ကူးေပး ေသာ မေျဖာင့္ပ်ံ႔လြင့္ ဆုိသည့္ ပါဒျဖစ္သည္။ အသံေတြက ေအာင့္လြန္းသည္။ ခ်ဳပ္လြန္းသည္။ ပ်ံ႔လြင့္ဆုိေသာ စကား လံုးႏွင့္ လြင့္ပ်ံ႔ဆုိေသာ စကားလံုးတုိ႔ ဂယက္ အနက္ႏွင့္ ခံစားမႈ ရသအနက္ connotation and sennotation မတူျခင္းကို ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ပ်ံ႔ဆုိေသာ စကားလံုးကလည္း ေအာက္ေျခတြင္ ၀ပ္ေနသည္။ လြင့္ဆုိေသာ စကားလံုးကလည္း ထုိ႔အတူပင္။ ေအာက္ျမစ္သံ (သက္သံ) တုိ႔၏ သေဘာမွ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း ရပ္ဆုိင္းျခင္းကို အသံျဖင့္ အနက္ ေပးတတ္ေသာေၾကာင့္ အေ၀းႀကီး မေရာက္ အျမင့္ႀကီး မေရာက္ေသာ သေဘာရွိသည္။
လြင့္၀ဲ ဆုိလွ်င္ အနီးကပ္၍ ေ၀့၀ိုက္ကာ ျပန္က်လာျခင္းကို ျပသည္။ လြင့္ေ၀းဆုိလွ်င္ ေလးလံေသာ လြမ္းေဆြးေသာ သေဘာကို ျပသည္။ ေ၀းၿပီဆုိလွ်င္ အေ၀းႀကီး ထြက္ခြာ သြားျခင္းကို ျပသည္။ ေ၀းၿပီေပါ့ဟု ဆုိလွ်င္ ေ၀းသြားသူကို လုိက္မမီေတာ့ေသာ သေဘာ၊ ရပ္က်န္ခဲ့ရေသာ သေဘာ၊ ခံစားမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္လုိက္ ရေသာ သေဘာကို ျပသည္။

ကဗ်ာကို စာလံုးမ်ားျဖင့္ ေရးရပါသည္။ လြယ္လြယ္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ စာလံုး ေရြးခ်ယ္မႈ အလြန္ အေရးႀကီးသည္။ တခ်ဳိ႔က ရင္တြင္းမွ စီးဆင္းလာေသာ ခံစားမႈကို ခ်ေရးလုိက္လွ်င္ ကဗ်ာ ျဖစ္သည္ဟု ဆုိၾက၏။ ဤသို႔ဆုိလွ်င္ ေရးသမွ် ကဗ်ာ ျဖစ္ေနၾက လိမ့္မယ္။ ပါရမီရွင္ ကဗ်ာ ဆရာႀကီးမ်ားတြင္ပင္ ေရးသမွ် ကဗ်ာ မျဖစ္ပါ။ ခံစားမႈမွ စီးဆင္းလာေသာ စကားလံုးမ်ား၏ အသံ အင္အားကို ပညာျဖင့္ စိစစ္ ၾကည့္ဖုိ႔ေတာ့ လုိမည္ ထင္ပါသည္။ အသံလွေအာင္ တမင္ ေရးထားလွ်င္လည္း တမင္ လုပ္ယူထားေသာ ကိစၥ ျဖစ္ေန၍ ကဗ်ာ ပ်က္ပါသည္။ ကိုယ္ျပခ်င္ေသာ အနက္ႏွင့္ ညီေအာင္ စာလံုး အေလးအေပါ့ကို ကိုက္ခ်ိန္ လြန္းျပန္ကလည္း ခံစားမႈ ေပ်ာက္သြား၍ ကဗ်ာအရာမွ ေလ်ာက် သြားတတ္ပါသည္။ကဗ်ာ ေရးရတာ မလြယ္ပါ။ ကဗ်ာဆရာ ျဖစ္ဖုိ႔က်ေတာ့ အလြန္ ခက္ပါသည္။
(၂)
ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ဆီမွာ တစ္ခု ခက္ေနတာက အႏုပညာႏွင့္ စတန္႔ကို မခဲြျခားႏုိင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ E.E.Cummings ဆုိေသာ ကဗ်ာဆရာက သူ႔ ကိုယ္သူe e cumming ဟု ေရးသည္။ ကြၽႏု္ပ္ဆုိေသာI ကို အေသးျဖင့္ i ဟု ေရးသည္။ ဘုရားသခင္ God ကို လည္း ထုိ႔အတူ သိဟု ေရးသည္။ ေလာကတြင္ ဘာမွ အေရး မႀကီးသည့္ သေဘာ အနိစၥႏွင့္ အနတၲကို ျပခ်င္သည့္ သေဘာဟု ဖြင့္သူက ဖြင့္သည္။ နာမည္ ႀကီးခ်င္ရင္ စာလံုးႀကီးႀကီးနဲ႔ ဆုိင္းဘုတ္ေရးဆုိတာ မ်ဳိးကုိ သတိရသည္။ ကဗ်ာ ဆုိတာ ရြတ္ရတာျဖစ္သည္။ ကဗ်ာကို ခံစားရာတြင္ နည္း သံုးနည္း၊သို႔မဟုတ္ လမ္းသံုး သြယ္ရွိ၏။ အျမင္ျဖင့္ ခံစား ျခင္း(မ်က္ျမင္ကဗ်ာ)၊ အၾကားျဖင့္ ခံစားျခင္း (နားၾကား ကဗ်ာ)ႏွင့္ ႏွလံုးသားျဖင့္ ခံစားျခင္း(ဓမၼာ႐ံု ကဗ်ာ)ဟု ရွိသည္။အာ႐ံု ေျခာက္ပါးမွ ေနာက္ဆံုး အာ႐ံုျဖစ္ေသာ ဓမၼာ႐ံုကို ေျပာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဆြမ္းေလာင္းသင္းႏွင့္ မမွားပါႏွင့္။

ကဗ်ာကို ဤလုိနည္း သံုးသြယ္ျဖင့္ ခံစားေသာ အခါ တစ္နည္းမဟုတ္ တစ္နည္းသံုး၍ တစ္ေၾကာင္းတည္းေသာ ခရီးျဖင့္ သြားရန္ မဟုတ္ပါ။ မ်က္ေစ့ျဖင့္ ဖတ္႐ံု သက္သက္၊ ႏႈတ္ျဖင့္ရြတ္ဆုိ႐ံု သက္သက္၊ အေတြးျဖင့္ ခံစား႐ံုသက္သက္ ဆုိတာမ်ဳိး ျဖင့္ တစ္ခုတည္း ကိုင္စဲြလွ်င္ အလြန္ ႐ံႈးသြား ပါလိမ့္မည္။ ကဗ်ာ အစစ္ကို ဤလုိလုပ္လွ်င္ ကဗ်ာဆရာက အလြန္ စိတ္ဆုိးပါလိမ့္ မည္။သူ၏ ဘာသာေဗဒ ကြၽမ္းက်င္မႈႏွင့္ အႏုပညာစြမ္းကို အျပည့္အ၀ မၾကည့္ဟု စိတ္ဆုိးပါလိမ့္မည္။

(၃)
တကယ္ေတာ့ ကဗ်ာဖတ္ၿပီ ဆုိကတည္းက ထုိအလုပ္ သံုးမ်ဳိးစလံုးကို တစ္ၿပိဳင္နက္ လုပ္လုိက္ၾကသည္သာ ျဖစ္၏။ မ်က္စိက စာလံုးမ်ားကို ျမင္သည္။ (မျမင္ ဘဲႏွင့္ ဖတ္မရပါ)။ စာလံုးေတြကို ၾကည့္ၿပီး စိတ္ထဲမွာ အသံထြက္သည္။ ဤလုိ စိတ္ထဲမွ အသံ ထြက္ျခင္းသည္ နားတြင္ တကယ္ မၾကားရပါ။ ေဘးလူ မၾကားရျခင္းကို မဆုိလုိပါ။ ကိုယ္တုိင္ မၾကားရျခင္း ျဖစ္၏။ ကိုယ္တုိင္ ၾကားလုိလွ်င္ အသံထြက္ ဖတ္ရသည္။ ေဆာင္းပါးေကာင္း ၀တၴဳ ေကာင္းမ်ား၏ အရသာကိုပင္ အသံထြက္ ဖတ္ၾကည့္မွ ပိုရႏုိင္သည္။ ကဗ်ာက်ေတာ့ ထုိ႔ထက္ ပိုလိမ့္မည္။Page 2 of 2
ဖတ္ရာတြင္လည္း အရပ္အျဖတ္ အေႏွးအျမန္ မွန္ဖုိ႔ လုိသည့္ျပင္ အသံထြက္ပါ မွန္ရပါ၏။stress ေခၚ အဖိအေဖာ့ကိုလည္း မွန္ေအာင္ ဖတ္ႏုိင္ရမည္။ Intonation ေခၚ စာေၾကာင္းအလုိက္ အထူး ျပဳရန္ အသံကိုပါ ဖိကတ္ေဖာ့ တတ္ရမည္။ ဤလုိမွ မဖတ္တတ္လွ်င္ ကဗ်ာ့ အရသာ ပ်က္သြားလိမ့္မည္။ ပံုစံအျဖစ္ “လယ္ေတာကျပန္/ပန္ခ်င္တယ္ ခေရဖူး ဆုိလုိ႔” ဆုိေသာ စာ ၂ေၾကာင္းကို အသံ အနိမ့္အျမင့္ မရွိဘဲ (လႊစက္မွ တဂ်ီဂ်ီ ထြက္ေနေသာ အသံလုိ) အသံတန္းတန္း ႀကီးျဖင့္ ရြတ္ၾကည့္ပါ။ ေတြ႔သြားပါလိမ့္မည္။ သိပၸံ ႐ုပ္ရွင္ကားမ်ားတြင္ စက္႐ုပ္ ေတြထံမွ ထြက္လာေသာ လူစကားသံကို ၾကားေယာင္ၾကည့္ပါ။ ေတြ႔ပါလိမ့္မည္။

(၅)
ျမန္မာစကားတြင္ တစ္၀က္သံေခၚ “အသံအ” မ်ားရွိသည္။ အခ်စ္/အမုန္း/ အနတၲ/အနဂၣ/တစ္မ်ဳိး/ထမင္း/မႀကီး မငယ္နဲ့ကမ်င္းဆုိေသာ စကားလံုးမ်ား ၾကည့္ပါ။ ေရွ႔စာလံုးမ်ားကို အသံျပည့္ မထြက္ပါ။ တြဲဆက္အသံ ထြက္သြားပါသည္။ မႀကီးမငယ္နဲ႔ ကမ်င္း က်ေတာ့ တစ္၀က္သံ သံုးလံုးပါသည္။ မႀကီးမငယ္ တုိ႔ေတြနဲ႔ ကခုန္ဆုိေသာ စာသားႏွင့္ အသံခ်င္း ယွဥ္ၾကည့္ပါ။ မ ႏွင့္ က တုိ႔ အသံျပည့္ၿပီး မာ့ႀကီး/မာ့ငယ္/ကာ့ခုန္ဟု အသ့ ထြက္ရတာ ေတြ႔ပါလိမ့္မယ္။

အခ်စ္ ဆုိေသာ စာလံုးသည္ ေရွ႔ေပါ့ ေနာက္ေလးစာလံုး ျဖစ္၏။ အာ့ခ်စ္ (ဥပမာဘခ်စ္) ဟု ဖတ္လုိက္လွ်င္ ေရွ႔ ေရာေနာက္ပါ ေလးသည့္ ေရွ႔ေလးေနာက္ ေလး စာလံုးျဖစ္သြားမည္။ ရပ္ေရႊရပ္မ်ဳိးလို စကားလံုးက်ေတာ့ ေရွ႔က ေလးၿပီး ေနာက္က ေပါ့သည္ ေလးေပါ့/ေလးေပါ့ ပံုစံကို ေတြ႔မည္။

အဂၤလိပ္ကဗ်ာတြင္ ကာရန္ rhyme က သတ္သတ္၊ မီတာ metre က သပ္သပ္ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ intonation ႏွင့္ tempo ကိုလည္း ေတြ႔ႏုိင္သည္။ ရစ္သမ္ rhythm ကို ဆံုးျဖတ္သည္မွာ မီတာျဖစ္၏။Iamb, Spondee, Trochee, Anapest ဆိုေသာ ဖိသံစနစ္ stress မ်ား ရွိသည္။ မွိတ္တုတ္မွိတ္တုတ္ ငယ္ေသာ ၾကယ္ကဗ်ာျဖင့္ လြယ္လြယ္ ျပပါမည္။

Twinkle, Twinkle, Little, Star- အေပၚတြင္ ေရွ႔ပစ္ (/) ျပထားေသာ အသံကို ဖိၿပီးထြက္ရန္ ျဖစ္သည္။ (–)ေနရာ ကား ခဏရပ္ရန္ pauseျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဖိအေဖာ့ျဖင့္ ၾကည့္လွ်င္ ေလးေပါ့/ေလးေပါ့/ေလးေပါ့/ေလး-(နား) ဟု ေတြ႔မည္။ ထြင္ခယ္/ထြင္ခယ္/ လစ္တလ္/စထား- ဟု လုိင္းတားျပေသာ စာလံုးမ်ားကို ျပင္းျပင္းရြတ္၍ ဖတ္ၾကည့္ပါ။ ဤလုိမီတာ စနစ္ကို ကဗ်ာ၏ ရစ္သမ္ဟု ေခၚပါသည္။

(၆)
ျမန္မာကဗ်ာကို အထက္ကကဲ့သို႔ မီတာစနစ္ျဖင့္ ရစ္သမ္ ယူၾကရသည္ဟု တစ္ခါမွ် မၾကားဖူးခဲ့ပါ။ ကာရန္ကုိ အဓိက ထားလာေသာ ဓေလ့ ရွိခဲ့ၿပီး အဖိအေဖာ့ (ေဃာသ/အေဃာသ) က ရွိလုိ႔ ရွိမွန္းမသိ ေလာက္ေအာင္ပင္ အလုိလို ေပ်ာ္၀င္ၿပီးသား ျဖစ္ေန၍ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ကမၼ၀ါဖတ္ျခင္း မႏၱန္ ရြတ္ျခင္းမ်ားႏွင့္ နီးစပ္လွ်င္ေတာ့ ေကာင္းေကာင္းသိမည္။

သူတုိ့လုိ မီတာစနစ္ ကြၽန္ေတာ္တုိမွာ မရွိတာ မဟုတ္ပါ။ အဖိအေဖာ့၊ သံျပင္း သံညႇင္းႏွင့္ ႒ာန္က႐ိုဏ္း ပယတ္တုိ႔မွာ အထူး ေျပာစရာ မလုိေအာင္ အလုိလုိ သံုး စြဲေနက် ျဖစ္၍သာ ရွိမွန္း သတိ မထားမိ၍ ျဖစ္သည္။ အေလးအေပါ့ကို အျဖတ္အေတာက္ျဖင့္ ယူသြားပံုကို ၾကည့္ပါ။

မဟာေစတီ (မဟာ/ေစတီ)
ေမြသရီ၏ (ေမြ/သရီ/၏)
ေျမညီခင္းျပန္႔ (ေျမညီ/ခင္းျပန့္)
တလင္းသန္႔၀ယ္(တလင္းသန္႔/ ၀ယ္)

အသံ၏ အလွႏွင့္ စာလံုး၏ အဓိပၸာယ္ကို ေပၚေစဖုိ႔ အတြက္ ႏွစ္လံုးျဖတ္၊ တစ္လံုးျဖတ္၊ သံုးလံုးျဖတ္ ဆုိတာမ်ား ေတြ႔ပါမည္။ ဤသုိ႔ ျဖတ္လုိက္ေသာ ၂ လံုးႏွင့္ ၃လံုးမ်ားတြင္ ဘယ္စာလံုးကို အဖိအေဖာ့ ဘယ္လို ထည့္မလဲဆုိတာ အထူး သင္ေနရသည္ မဟုတ္။ ႏုိင္ငံျခားသားကို ဖတ္ခိုင္းလွ်င္ေတာ့ မဟာေစတီကို မာ့ဟာေစဒီးဟု ဖတ္ေကာင္းဖတ္မည္။ ကဗ်ာဖတ္လွ်င္ အသံထြက္ဖတ္ ၾကည့္ၾကပါ။ ကဗ်ာ ေဆာင္းပါးကိုလည္း အသံထြက္ ဖတ္ၾကည့္ၾကပါရန္။
ေက်ာ္ေစာမင္း
(ေပဖူးလႊာ မဂၢဇင္း၊ႏို၀င္ဘာလ ၂၀၁၀)